Digital Paul Scholten Project (DPSP)

Paul Scholten (1875-1946) was tijdens zijn leven hoogleraar aan de Juridische Faculteit van de

de Universiteit van Amsterdam. Het onderzoeksinstituut van de afdeling Algemene Rechtsleer van deze faculteit is naar Paul Scholten vernoemd: het Paul Scholten Centre for Jurisprudence.

In 2010 ging het Digital Paul Scholten Project (DPSP) van start. Dit project werd geïnitieerd door Liesbeth Huppes-Cluysenaer, tot 2012 parttime werkzaam bij de Afdeling Algemene Rechtsleer. Het DPSP-project beoogde het belangrijkste rechtsfilosofische werk van Paul Scholten – bekend als het Algemeen Deel – in internationaal verband bespreekbaar te maken door een Engelse vertaling ervan op een website te plaatsen. Nadat bij een NWO-aanvraag dit project weliswaar subsidiabel werd geacht, maar niet in de prijzen viel, heeft de Juridische Faculteit op zich genomen om het project tot 2020 financieel te ondersteunen met betrekking tot de bijkomende kosten.

Eind 2020 werd het project, voor wat betreft het maken van een Engelse vertaling van het Algemeen Deel, afgerond. Het project wordt sindsdien als zelfstandig project voortgezet door de initiatiefneemster. In 2021 volgde de heruitgave van de al bestaande Franse en Indonesische vertaling. Vanaf dat moment is de aandacht gericht op het bewerken, vertalen en bespreekbaar maken van de eerste twee delen van de Verzamelde Geschriften, die de rechtsfilosofische en politieke geschriften van Scholten bevatten.

Het Algemeen Deel en de Verzamelde Geschriften

Paul Scholten heeft veel geschreven (zie bibliografie). Zijn naamsbekendheid onder juristen verkreeg hij echter door met name één boek, dat meestal verkort wordt aangeduid als Algemeen Deel. Dit boek wordt vrij algemeen beschouwd als één van de belangrijkste onderdelen van het Nederlandse rechts-culturele erfgoed van de twintigste eeuw. Aanvankelijk ging het bij het maken van de Engelse vertaling alleen om dit Algemeen Deel, en van dat deel alleen het eerste hoofdstuk (179 pagina’s), waarin de methode van het privaatrecht behandeld wordt. De twee andere hoofdstukken van het boek zijn veel korter (respectievelijk 40 en 27 pagina’s) en spelen geen rol in het tegenwoordige rechtstheoretische debat.

In de periode dat het DPSP project van start ging kwam een nieuwe belangstelling op voor de Verzamelde Geschriften van Paul Scholten, met name het eerste deel daarvan, waarin de relatie tussen recht en religie een belangrijke plaats inneemt. Hoewel Scholten ook in het Algemeen Deel zijn Protestants Christelijk geloof niet onder stoelen of banken steekt, gold de algemene waardering voor dit boek de privaatrechtelijke theorie en niet de religieuze insteek.

De religieuze ideeën van Scholten zijn vooral van belang geweest voor de politieke rol die  hij gespeeld heeft in de tweede wereldoorlog, toen hij een leidende rol had te midden van een groep juristen die tijdens de oorlog de politiek juridische wederopbouw van het land besprak en na de oorlog bij de wederopbouw een belangrijke rol speelde. De Verzamelde Geschriften bestaan uit vier delen. Het eerste deel dat in 1949 verscheen bevat de rechtsfilosofische essays, terwijl het tweede deel dat in1950 verscheen de politieke bijdragen bevat. In 1980 vond een herdruk plaats bij dezelfde uitgever. Bij deze herdruk is sprake van twee banden met ieder twee delen.

Digitaliseren, Bewerken, Vertalen en (Digitaal)Publiceren

Digitalisering: Het Algemeen Deel en de reeds bestaande Franse en Indonesische vertalingen ervan + de vier delen met Verzamelde Geschriften zijn digitaal beschikbaar gesteld, en zowel in beeld (PDF) als in tekst (Word) downloadbaar. Digitalisering naar Word leidt tot een tekst met veel leesfouten. Voor het Algemeen Deel en de Franse en Indonesische vertaling zijn de leesfouten gecorrigeerd. Deze teksten – althans voor wat betreft hoofdstuk 1 – zijn vervolgens geherpubliceerd in DPSP Annual

De teksten van de Verzamelde Geschriften kunnen per deel en artikelsgewijs worden gedownload. De Word teksten zijn nog niet gecorrigeerd. Ze zullen pas worden gecorrigeerd op het moment dat ze bewerkt en vertaald worden.

Bewerken: De Nederlandse tekst van het Algemeen Deel is bewerkt in verband met de herpublicatie. De teksten van Scholten zijn in oude spelling geschreven. Het invoeren van een nieuwe spelling gaat gepaard met grammaticale veranderingen. De teksten gebruiken voorts uitdrukkingen en verwijzingen naar instituties en wetsartikelen die verouderd en soms verwarrend zijn. De bewerking houdt daarom een hertaling in.

Van de Verzamelde Geschriften, is inmiddels een eerste artikel (no 2: Recht en Levensbeschouwing) bewerkt en in het Engels vertaald. Deze bewerking en vertaling zullen in combinatie worden ge(her)publiceerd in DPSP Annual, nadat de Engelse vertaling een taalredactie heeft ondergaan door een native speaker.

Belangrijk is in dit verband dat ten behoeve van het bewerken de mogelijkheid op de website is geopend de originele en bewerkte teksten zij aan zij te vergelijken (zie AD zij aan zij). Dit is mogelijk gemaakt door de teksten in te delen in blokken en daarbij codes aan te brengen. De zij aan zij presentaties zijn op de website in te zien, maar zijn niet gepubliceerd. Ze kunnen dus niet anders geciteerd worden dan via een link.

Vertalen: Er is een Engelse vertaling gemaakt van het eerste hoofdstuk van het Algemeen Deel, die de bewerkte tekst van de 2^e druk als basis heeft. Er waren al vertalingen van het Algemeen Deel in het Frans (alleen het eerste hoofdstuk van het Algemeen Deel, 1954) en het Indonesisch (één van het hele boek, 1986 en één van alleen hoofdstuk 3, 1985). Ook deze vertalingen hebben de 2^e druk als basis. De Franse en Indonesische vertalingen zijn niet aangepast aan de bewerking van het Nederlandse origineel, maar kunnen op de website zij aan zij niet alleen met elkaar en de Engelse vertaling worden vergeleken maar ook met zowel de originele als de bewerkte Nederlandse versie.

Er is inmiddels een Engelse vertaling gemaakt van Scholten’s eerste rechstheoretische geschrift: Recht en Levensbeschouwing uit 1915. Vier van de Verzamelde Geschriften zijn origineel in het Frans geschreven door Scholten: VG 9: L’Interprétation de la Loi et la Justice, VG 34: L’autorité de l’Etat, VG 65: Jean Yver, Les contrats dans le très ancien droit Normand, VG 66: Convenances vainquent loi. Van de Verzamelde Geschriften is VG 15: Structuur der Rechtswetenschap in het Indonesisch vertaald, maar nog niet eerder gepubliceerd. Hoewel al deze teksten wel al op de website zijn in te zien, zullen ze pas in combinatie met een Engelse vertaling ge(her)publiceerd worden.

Publiceren: Digitaal publiceren in open access is niet makkelijk. Allereerst is er het probleem van de machineleesbaarheid. Het project heeft niet de institutionele inbedding gekregen, die nodig is om publicaties te kunnen voorzien van een DOI-nummers, waarmee individuele teksten makkelijk identificeerbaar zijn. Google Scholar verschaft richtlijnen hoe publicaties ook zonder een dergelijk DOI-nummer vindbaar zijn. Deze richtlijnen zijn soms moeilijk te interpreteren en kleine foutjes zijn gauw gemaakt en lang niet altijd traceerbaar. Het project werkt met een online tijdschrift (DPSP Annual) en een printversie (DPSP Special Issues) voor een selectie van de tijdschrift artikelen. Het is gelukt om de printversie DPSP Special Issues no 1 in enkele relevante universiteitsbibliotheken te laten doordringen en het lijkt ook gelukt om de machineleesbaarheid op een zodanig niveau te brengen dat veel van de artikelen van het online tijdschrift inmiddels zichtbaar zijn op Google Scholar.

Digitaal publiceren lijkt voor veel mensen bereikt als iets makkelijk via Google op een website te lezen is. Weinigen realiseren zich hoe makkelijk zo’n publicatie gewist is en een hele website weg is. Catalogisering van de resultaten van het DPSP project in Worldcat (de wereldcatalogus van het samenwerkingsverband van bibliotheken) en het daarmee bewaren van een elektronische kopie en/of printversie is in dit verband heel belangrijk en voor de Engelse vertaling van het Algemeen Deel gelukkig bereikt. (Zie Worldcat) Auteurs kunnen bijdragen aan het beschikbaar blijven van hun eigen werk door hun publicatie ook op andere websites te posten en daarbij heel goed te letten op gebruik van de correcte citeertitel.